zilversmid's woordenboek

-ajour uit het frans à jour licht doorlatend opengezaagd werk bijvoorbeeld broodmanden on bonbonniëre.

-bruineren /bruneren manier van polijsten waarbij met een hematiet (bloedsteen) of een stuk gepolijst staal en water met zeep (of oud bier) hard over het zilver gewreven wordt.

-ciseleren het met een speciale hamer en kleine ponsjes drijven van zilver in pek zodat er figuren in reliëf ontstaan, ook gebruikt voor het afwerken van gegoten delen.

-drijven door middel van smeden uit een plaat een hol voorwerp maken.

-filetrand een rand met evenwijdige groeven.

-filgraan/filgrain latijn filum is draad werk opgebouwd uit dun draad soms twee of meer in elkaar gedraaide draden,deze draden worden invormen gebogen en aan elkaar gesoldeerd met soldeerpoeder dat over de draden wordt gestrooid.

-forceren methode om op een soort draaibank een ronde zilveren plaat met behulp van een forceerstaal of rol (een stok met een gepolijst hard einde) tegen een draaiende klos te duwen zodat het metaal de vorm krijgt van deze klos.

forceren-houtsnede forceren in de middeleeuwen

-gildebeker grote beker of bokaal die in de gildekamers gebruikt werd om bij belangrijke feesten uit te drinken.

-granuleren latijn granum is korrel versierings techniek bekend bij de Etrusken (lange tijd is onduidelijk geweest hoe zij dit deden) waarbij kleine bolletjes d.m.v. chemisch soldeer op een voorwerp aangebracht worden.

-intrekken het maken van bijv. een beker of vaas uit een vlakke ronde plaat zilver door cirkelgewijs te slaan met een (intrek)hamer terwijl de plaat steunt op een staak.

-jaarletter letter op zilver en goud. welke het jaar aangeeft wanneer het voorwerp gekeurd is

-keur merk voor het gehalte op zilver en goud. meer informatie www.waarborg.nl

keurteken eerste gehalte zilver

-knorren het uitsmeden van een lepel of vork.

-luna het middengedeelte van een monstrans.

-meesterteken zie info bedrijf

-monstrans houder op voet om reliek en later hostie aan de parochie te tonen.

-niëllo ook wel tula genoemd een mengsel van zilver, koper, lood, en zwavel lijkt een beetje op email maar is altijd zwart en altijd verdiept in het zilver aangebracht.

-parelrand ornamentrand bestaande uit kleine bolletjes .

-pateen schaaltje bij miskelk.

-patineren kleuren van metaal met chemikaliën.

-riza plaat van een ikoon.

-repoussé zie ciseleren , bij repoussé is het gereedschap wat zwaarder.

-staken stalen gereedschap in diverse vormen om op te hameren.

stakenstaken

-stavelij werkbank van de zilversmid.

-stuiken metaal dikker slaan door bijvoorbeeld met een penhamer dwars op de rand te slaan.

-snarren motief uitbrengen of deuk verwijderen d.m.v. een trilijzer dit is een gebogen staaf die in een bankschroef geklemd wordt en waar aan een kant met een hamer opgeslagen wordt waardoor de andere kant die zich in een voorwerp bevind gaat trillen en zo de deuk uit het voorwerp haalt.

-stortebeker een schertsbeker bestaande uit een grote en een kleine beker waarbij de kleinste kan draaien. Beide bekers werden gevuld en door de dame aan haar tafelheer gepresenteerd deze moest de grote beker leegdrinken zonder uit de kleine te morsen waarna de dame de kleine beker leegdronk.

-suikerstrooier een lepel met een diepe bak met gaatjes of een hoge bus met gaatjes in het deksel.

-tassen als staken maar dan massievere, kleine aambeelden in de vorm van bijvoorbeeld een kubes.

-tastevin rond bakje met een greep waarin de keurmeester de kleur van de wijn kon zien en waaruit hij kon proeven.

-tazza schaal op hoge voet die midden op de tafel geplaatst werd.

tiërceringsteken

-tiërceringsteken zig-zag steek in het zilver gemaakt met een vlaksteker de krul die daardoor ontstond werd gebruikt om de legering te testen.

-toetsteen lydischesteen gebruikt om krassen van te toetsen voorwerpen op te zetten waarna deze bestreken worden met koningswater door de streep te vergelijken met strepen van een bekend gehalte is het gehalte van het voorwerp te bepalen. meer

-traçoir schrooipons gereedschap wordt gebruikt bij het ciseleren om lijnen te maken.

-trefoil dun uitlopend en naar beneden gebogen deel van een lepelsteel.

-trembleren graveertechniek, met een vlaksteker bibberend over het metaal gaan waardoor een zig-zaglijn ontstaat.

-vitriool een oplossing van 5 a 10% zwavelzuur gebruikt om de boraxresten na het solderen te verwijderen.
NB. bij het mengen 1 deel zwavelzuur aan 20 delen water toevoegen niet andersom !

-zandgieten gietmethode waarbij een model in een mengsel van zand en klei gedrukt wordt waarna er in de ontstane holte zilver gegoten wordt.

-zandstrooier bus met gaten in het deksel meestal onderdeel van een inktstel, werd gebruikt om de inkt sneller te laten drogen door deze te bestrooien met zand.